Een kort transcript van Amy Herz in het kader van “Tibetaans boeddhisme met Gelek Rimpoche” uit 2012 waarin Rimpoche ingaat op problemen die hij bij Jewel Heart-leden zag. Goed om nogmaals te plaatsen, zodat ook wij weer eens in de spiegel kijken.
“Veel Jewel Heart-leden laten zich misleiden door een beeld van zichzelf waar ze trots op zijn wat al snel kan leiden tot een verstoord zelfbeeld – iets wat bij woede maar zelden het geval is en bij obsessie al helemaal niet. Nu betekent trots natuurlijk ook vaak eigenwaarde en met een gezond gevoel van eigenwaarde is niets mis. Dat is juist goed en dat hebben we ook nodig.”
“Maar trots in de zin van je superieur voelen is wel een probleem. Dan is er een ik die denkt: ‘Ik ben echt bijzonder en ik ben beter dan jullie. Jullie snappen het niet en zijn maar dom. Volg mij maar want ik weet het beter.’ Nu zullen mensen die zichzelf superieur vinden, dat niet hardop zeggen maar het zit wel diep in hun gedachten.”
“Dat idee van ‘beter zijn dan de ander’ is ons grootste probleem. Ik werk al 20 à 30 jaar met mensen zoals jullie. Met woede omgaan heeft me nooit moeite gekost. Sterker nog, ik durf zelfs te zeggen dat mensen met wie ik vaak samen ben, hun woede op de een of andere manier achter zich laten. Dat is al zo sinds het midden van de jaren zestig en zelfs voor mijn vertrek uit Tibet in 1959. Ook voor mijzelf is woede nooit een groot probleem geweest en dat heeft ook weer een uitwerking op anderen. Allen Ginsberg is een goed voorbeeld. Als je ‘Howl’ leest – zijn beroemdste vroege werk – dan spreekt een rebelse geest, opstandig en geraakt. Lees of luister daarna naar ‘Do the Meditation Rock’ (1982) en dan zie je (en hoor je) dat hij helemaal is veranderd.”
“Zo werkt het bij mensen die openstaan voor mij als persoon en als leraar. Woede is geen probleem en obsessie ook niet. Trots wel. De traditionele Tibetaanse leer noemt het ‘trots’ maar misschien is ‘je beter voelen dan een ander’ voor ons duidelijker.”
“Na een tijd is zelfs het onderkennen ervan een probleem. Het wordt een superioriteitscomplex dat in verschillende vormen naar buiten komt. Er zitten geen etnische kanten aan. Niemand voelt zich superieur qua huidskleur of afkomst. Dat speelt allemaal geen rol. Maar er is wel een continu idee van binnen dat zegt: ‘Ik ben beter.’ Misschien is het een kwestie van dingen niet meer in de juiste verhouding zien. De balans slaat steeds verder door ten gunste van jezelf bij het vergelijken met anderen. Dat gevoel van ‘beter zijn’ wordt vooral zichtbaar in interacties met mensen om ons heen en dat is op dit moment ons grootste probleem.”
“Zonder deze disbalans is alles goed en hoeft niemand zich zorgen te maken. Maar dit is wel echt een probleem. Het doet niet alleen de persoon zelf pijn maar het raakt ook iedereen die met hem of haar in contact komt. Het superioriteitsgevoel steekt en beschadigt anderen.”
“Daarom is het onderwerp van de leraar zo belangrijk. Wat het karakter, het gevoel, het begrip en de persoonlijkheid van de goeroe of leraar ook is, het beïnvloedt de ander. Ik heb al verteld dat mensen die met mij omgaan, zich goed voelen – ook als het geen leerlingen zijn maar personen die gewoon een kop koffie met me drinken of als we een half uur met elkaar praten. Dat samenzijn heeft een effect op het individu, een positief effect.”
“Maar een superioriteitscomplex doet precies het tegenovergestelde. Bovendien wordt het meestal volledig ontkend. Mensen zullen zeggen: ‘Ik ben juist de meest nederige en meegaande persoon die er is.’ Daarmee ontkennen ze hun trots volledig en dat voedt juist de behoefte om dat gevoel van beter zijn meer te laten gelden.”
Vertaald door Joep Nijsen